آزمایش ژنتیک تعیین هویت، که به آزمایش تعیین ابوت یا آزمایش DNA نیز شناخته می‌شود، انقلابی در علم پزشکی قانونی و بررسی روابط خانوادگی ایجاد کرده است. این آزمایش با بررسی توالی‌های خاصی در DNA افراد، می‌تواند به طور دقیق نسبت خویشاوندی دو فرد با یکدیگر را مشخص کند.
در این مقاله، به بررسی جامع این آزمایش قدرتمند، کاربردهای آن، و چگونگی انجام آن می‌پردازیم.
-
DNA چیست و چه نقشی در تعیین هویت دارد؟
DNA مولکولی پیچیده است که در هسته سلول‌های تمامی موجودات زنده یافت می‌شود. این مولکول حاوی اطلاعات ژنتیکی منحصر به فرد هر فرد است و به مثابه “کتابخانه‌ای” است که مشخصات ظاهری، بیماری‌ها، و استعدادهای ژنتیکی هر فرد را در خود جای داده است.
هر انسان به طور تقریبی 3 میلیارد جفت باز DNA دارد. بخش کوچکی از این DNA، که به آن STR (مخفف Short Tandem Repeats) گفته می‌شود، در تعیین هویت افراد نقش کلیدی دارد. STRها توالی‌های کوتاهی از DNA هستند که در طول ژنوم به طور مکرر تکرار می‌شوند. تعداد این تکرارها در افراد مختلف متفاوت است و این تفاوت‌ها مانند اثر انگشت ژنتیکی عمل می‌کنند و هر فرد را از دیگری متمایز می‌کنند.
-
آزمایش ژنتیک تعیین هویت چگونه انجام می‌شود؟
آزمایش ژنتیک تعیین هویت برای بررسی رابطه خویشاوندی بین دو یا چند فرد انجام می‌شود. در این آزمایش، نمونه‌های DNA از افراد مورد نظر، تهیه، جمع‌آوری و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. این نمونه ها معمولاً از طریق نمونه خون، بزاق دهان، ناخن، مایع آمنیون و یا پرزهای جفتی، بافت و … تامین می شود.
در آزمایشگاه، DNA افراد استخراج و خالص‌سازی شده و سپس با استفاده از تکنیکی به نام PCR ( Polymerase Chain Reaction) تکثیر می‌شوند.
در مرحله بعد، تعداد تکرارهای STRها در هر فرد شمارش می‌شود. با مقایسه تعداد تکرارهای STRها در افراد مختلف، می‌توان به وجود یا عدم وجود رابطه خویشاوندی بین آنها پی برد.
-
کاربردهای آزمایش ژنتیک تعیین هویت
- تعیین هویت مجرمان: در صحنه‌های جرم، DNA مجرم از طریق آثار باقی‌مانده مانند خون، بزاق دهان، یا مو جمع‌آوری و با نمونه DNA مظنونین مقایسه می‌شود.
- تعیین هویت اجساد: در موارد بلایای طبیعی، جنگ یا حوادث ناگوار، از این آزمایش برای شناسایی هویت اجساد ناشناس استفاده می‌شود.
- اثبات نسب: این آزمایش می‌تواند برای اثبات یا رد رابطه پدر و فرزندی، مادری و فرزندی، و سایر روابط خویشاوندی مورد استفاده قرار گیرد.
- مهاجرت: در برخی از کشورها، از این آزمایش برای اثبات هویت متقاضیان مهاجرت و همچنین برای تعیین نسب آنها با افراد مقیم در آن کشور استفاده می‌شود.
- پژوهش‌های پزشکی: از این آزمایش در تحقیقات ژنتیکی برای بررسی بیماری‌های ارثی و همچنین برای مطالعه تاریخچه تکاملی انسان استفاده می‌شود.
-
مزایای آزمایش ژنتیک تعیین هویت
آزمایش ژنتیک تعیین هویت دارای مزایای متعددی است، از جمله:
- دقت بالا: این آزمایش یکی از دقیق‌ترین روش‌های موجود برای تعیین هویت افراد و اثبات نسب است.
- سرعت: نتایج این آزمایش معمولاً در عرض چند هفته قابل‌دسترسی است.
- غیرتهاجمی بودن: این آزمایش به طور کلی بدون درد و بدون نیاز به عمل جراحی انجام می‌شود.
- قابلیت اطمینان: DNA یک مولکول بسیار پایدار است و حتی در شرایط نامساعد نیز DNA فرد تا حد زیادی intact می‌ماند.
- پذیرش قانونی: نتایج این آزمایش در دادگاه‌ها و مراجع قانونی قابل‌قبول و معتبر است.
-
ملاحظات اخلاقی و قانونی
انجام آزمایش ژنتیک تعیین هویت با ملاحظات اخلاقی و قانونی متعددی همراه است.