بیماریهای مخرب عصبی :این دسته از بیماریها طیف وسیعی از اختلالات عصبی همراه با تحلیل پیشرونده ساختار و عملکرد سلولهای عصبی را شامل میشوند و در نهایت منجر به مرگ نورونها میگردند. ازجمله مهمترین و شایع ترین بیماری های این دسته میتوان به (ALS) Amyotrophic Lateral Sclerosis، آلزایمر و (FTD) Frontotemporal Dementia اشاره نمود.
- (ALS) Amyotrophic Lateral Sclerosis بیماری مرتبط با نورونهای حرکتی بوده و موجب تخریب پیشرونده و غیرقابل ترمیم در دستگاه عصبی مرکزی (مغز و نخاع) و دستگاه عصبی محیطی میشود.
| SOD1 | SPG11 | TARDBP | TBK1 | TFG | UBQLN2 | VAPB | VCP |
| ALS2 | CHCHD10 | DCTN1 | FUS | KIF5A | OPTN | PFN1 | SETX |
ژنهای دخیل در بیماری ALS
- آلزایمر نوعی اختلال در عملکرد مغز بوده که به واسطه تشکیل پلاک های آمیلوئیدی در نورونهای مغزی ایجاد شده و در نهایت منجر به زوال عقل و اختلال در حافظه میگردد. جهش در ژنهای APP، PSEN1 و PSEN2 میتواند سبب ایجاد این بیماری گردد.
- (FTD) Frontotemporal Dementia بیماری است که موجب تحلیل سلولهای عصبی در بخشهای جلویی مغز یعنی لوب پیشانی یا قسمت جلویی لوبهای گیجگاهی که در پشت شقیقهها قرار دارند، میشود. نشانههای این بیماری، همانند آلزایمر به مرور پدیدار میشوند و سبب اختلالات شناختی، اختلال در حافظه، تغییر در شخصیت و خلق و خوی بیماران و همچنین دشواری در تکلم میگردد.
| CHCHD10 | DCTN1 | FUS | GRN | MAPT | TARDBP | TBK1 | UBQLN2 | VCP |
ژن های دخیل در بیماری FTD
بیماریهای عصبی- عضلانی
این بیماریها عضلات ارادی و اعصاب کنترلکننده آنها را تحت تاثیر قرار می دهند. بیماریهای عصبی- عضلانی عمدتاً سبب بروز ضعف عضلانی در بیماران شده و بسته به نوع بیماری در دوره نوزادی یا حتی بزرگسالی بروز میکنند. به طور کلی بیش از 100 ژن در بروز بیماریهای عصبی- عضلانی دخیل هستند که میتوان این ژنها را به صورت همزمان و در پنلهای مرتبط با بیماریهای عصبی- عضلانی بررسی نمود.
| ACTA1 | CAPN3 | CLCN1 | DES | EMD | GYS1 | LDB3 | MYOT | PREPL | SLC5A7 | TNPO3 |
| AGRN | CAV3 | CNTN1 | DMD | FHL1 | ISPD | LMNA | MYPN | RAPSN | SMN1 | TOR1AIP1 |
| ALG2 | CCDC78 | COL12A1 | DNAJB6 | FKBP14 | ITGA7 | LMOD3 | NEB | RXYLT1 | SMN2 | TPM2 |
| ANO5 | CFL2 | COL6A1 | DNM2 | FKRP | KBTBD13 | MATR3 | PLEC | RYR1 | SQSTM1 | TPM3 |
| ATP2A1 | CHAT | COL6A2 | DOK7 | FKTN | KCNJ2 | MEGF10 | PNPLA2 | SCN4A | STAC3 | TRAPPC11 |
| B3GALNT2 | CHKB | COL6A3 | DPAGT1 | FLNC | KLHL40 | MTM1 | POMGNT1 | SELENON | STIM1 | TRIM32 |
| B4GAT1 | CHRNA1 | COLQ | DPM1 | GAA | KLHL41 | MUSK | POMGNT2 | SGCA | TAZ | TTN |
| BAG3 | CHRNB1 | CPT2 | DPM2 | GFPT1 | LAMA2 | MYH2 | POMK | SGCB | TCAP | VCP |
| BIN1 | CHRND | CRYAB | DPM3 | GMPPB | LAMP2 | MYH7 | POMT1 | SGCD | TIA1 | VMA21 |
| CACNA1S | CHRNE | DAG1 | DYSF | GNE | LARGE1 | MYL2 | POMT2 | SGCG | TNNT1 |
ژنهای دخیل در بیماریهای عصبی- عضلانی
نوروپاتیها و بیماریهای مرتبط با آنها
نوروپاتیها اختلالات درگیرکننده اعصاب محیطی (اعصاب مرتبط کننده سیستم عصبی مرکزی با سایر قسمتهای بدن) هستند که به دلیل عوامل ژنتیکی یا محیطی ایجاد میشوند. ازجمله مهمترین و شایعترین بیماریهای این دسته میتوان به شارکوت ماری توث و (SMA) Spinal Muscular Atrophy اشاره نمود.
- شارکوت ماری توث نوعی نوروپاتی حسی- حرکتی است که اعصاب محیطی را درگیر مینماید. کف پای قوسی شکل و انگشتان چکش مانند از نشانههای این بیماری است. این بیماری دارای دارای الگوی توارثی متفاوتی بوده و برهمین اساس نیز دسته بندی میشود. تاکنون بیش از 80 مرتبط با این بیماری شناسایی شده است.
مطالب دیگر را بخوانید: بیماری های نورولوژیک
- (SMA) Spinal Muscular Atrophy یک نوروپاتی عصبی-عضلانی است که عمدتاً سبب درگیری در عضلات اطراف ستون فقرات و به خصوص در عضلات پروگزیمال میگردد. شایعترین علت ژنتیکی این بیماری حذف هموزیگوت اگزون هفت ژن SMN1می باشد.
ناتوانیهای ذهنی از بیماریهای مخرب عصبی
ناتوانی ذهنی اختلالی است که با محدودیتهای قابل توجهی در فعالیتهای فکری (استدلال، یادگیری، حل مسئله) و رفتار انطباقی که گسترهای از مهارت های اجتماعی و عملی روزمره را پوشش میدهد، مشخص میشود. تاکنون نقائص کروموزومی و همچنین نقائص تک ژنی متعددی (بیش از 400 ژن) برای ناتوانیهای ذهنی شناسایی شده است. از این رو میتوان از طریق ارزیابیهای کروموزومی و یا بررسی همزمان ژنها در پنلهای مرتبط با این اختلالات می توان به شناسایی عل ژنتیکی بیماری پرداخت.
بیماریهای مخرب عصبی
صرع، تشنج و ناهنجاریهای تکوین مغز
اختلالات مرتبط با تکوین مغز شامل یک گروه بسیار ناهمگن از بیماریهایی است که با اختلالات شناختی، ارتباطی، رفتار و عملکرد حرکتی ناشی از رشد مغزی غیرطبیعی مشخص میشود. طبق طبقه بندی DSM-5 طیف اوتیسم، ADHD، اختلالات یادگیری و غیره در این دسته قرار میگیرند. برای این دسته از بیماریهای نورولوژیک ژنها و لوکوسهای کروموزمی مستعد کنندهای وجود دارد که با بررسی آنها میتوان احتمال ابتلا به بیماری را بررسی نمود.
صرع (اختلال تشنج); زمانی که سلولهای عصبی در مغز پالسهای الکتریکی با سرعت چهار برابر بیشتر از حالت طبیعی ارسال میکنند، منجر به ایجاد نوعی طوفان الکتریکی در مغز میشود که به عنوان تشنج شناخته میشود. یک الگوی تشنج مکرر به عنوان صرع شناخته میشود. تاکنون پیوستگی بیش از 180 ژن با انواع سندرمی و غیرسندرمی صرع شناسایی شده است.
مطالب دیگر را بخوانید: تست ژنتیک سرطان پستان
تشخیص ژنتیکی بیماریهای نورولوژیک
آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ویرا با در اختیار داشتن دانش فنی و تجهیزات پیشرفته قادر به شناسایی و تشخیص علت ژنتیکی بیماری نورولوژیک میباشد. از جمله تکنیکهای متداولی که در این آزمایشگاه به منظور تشخیص ژنتیکی بیماریهای نورولوژیک مورد استفاده قرار میگیرند، می توان به موارد ذیل اشاره نمود.
بیماریهای مخرب عصبی
- توالییابی ژن (های) عامل بیماری به روش سنگر ( Sanger sequencing)
- انجام تست Exome Sequencing که به واسطه آن میتوان به تعیین توالی نواحی اگزونی تمامی ژنها
(Whole Exome Sequencing; WES) و یا تعیین توالی اگزونهای مربوط به یک یا چندین ژن خاص (Targeted Exome Sequencing; TES) پرداخت. - بررسی گسترش تکرارهای سه نوکلئوتیدی استفاده از تکنیک Triplet Repeat Primed PCR (TP-PCR)
- بررسی گسترش تکرارهای سه نوکلئوتیدی با استفاده از تکنیک Conventional PCR به همراه
Gel Electrophoresis - بررسی گسترش تکرارهای سه نوکلئوتیدی با استفاده از تکنیک Methylation-Specific MLPA
(MS-MLPA)
از آنجایی که دستهای از گسترش تکرارهای سه نوکلئوتیدی نظیر گسترش تکرارهای CGG در ژن FMR1 میتواند سبب افزایش متیلاسیون در این ژن گردد، با استفاده از تکنیک MS-MLPA و ارزیابی متیلاسیون ژن FMR1 میتوان به تعیین گسترش تکرارهای سه نوکلئوتیدی در این ژن پرداخت. - استفاده ازتکنیک Multiplex PCR به منظور بررسی حذفهای شایع در یک یا چند ژن
- استفاده از تکنیک Multiplex ligation-dependent probe amplification (MLPA) به منظور بررسی حذفها و مضاعف شدگیهای ژنتیکی
- استفاده از تکنیک Real-time PCRبه منظور بررسی حذفها و مضاعف شدگیهای ژنتیکی
- استفاده از تکنیک GAP-PCR به منظور بررسی حذفهای ژنتیکی
- استفاده از تکنیک ARMS-PCR به منظور بررسی جهشهای شایع ژنتیکی
- استفاده از تکنیک RFLP-PCR به منظور بررسی جهشهای شایع ژنتیکی
- انجام تست کاریوتایپ به منظور بررسی اختلالات کروموزومی
- انجام تست Array-CGH به منظور بررسی اختلالات کروموزومی
- انجام تست کاریوتایپ به منظور بررسی نواحی شکننده کروموزومی
مطالب دیگر را بخوانید: انواع سونوگرافی بارداری کدام اند؟