مولتیپل میلوما ، تشخیص و درمان هدفمند

مقدمه

مولتیپل میلوما (Multiple Myeloma) یک نئوپلاسم بدخیم پلاسماسل است که از تکثیر غیرطبیعی سلول‌های پلاسما در مغز استخوان ناشی می‌شود. این بیماری حدود 10 درصد از بدخیمی‌های خونی را تشکیل می‌دهد و با تولید بیش از حد پروتئین‌های مونوکلونال (پروتئین M) مشخص می‌شود. اگرچه علت دقیق مولتیپل میلوما ناشناخته است، مطالعات گسترده ژنتیکی نشان‌دهنده نقش قابل توجه ناهنجاری‌های کروموزومی و جهش‌های ژنتیکی در ایجاد و پیشرفت این بیماری است. تشخیص دقیق تغییرات ژنتیکی و به دنبال آن پیشنهاد تجویز داروی هدفمند در آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ویرا با در اختیار داشتن دانش فنی و تکنولوژی های مدرن میسر است.

تغییرات ایجاد شده طی بیماری مولتیپل میلوما

مکانیسم مولکولی و ژنتیکی مولتیپل میلوما

سرطان مولتیپل میلوما از سلول‌های B بالغ نشأت می‌گیرد که پس از تماس با آنتی‌ژن در مغز استخوان دچار جهش و تکثیر غیرقابل‌کنترل می‌شوند. ناهنجاری‌های کروموزومی و ژنتیکی در مولتیپل میلوما به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

1. ناهنجاری‌های اولیه (Primary Events):

• ترانسلوکاسیون‌های زنجیره سنگین ایمونوگلوبولین (IgH):
  • ترانسلوکاسیون‌هایی مانند t(11;14)، t(4;14) و t(14;16) از رایج‌ترین تغییرات ژنتیکی هستند که در 40-50 درصد بیماران مشاهده می‌شوند.
  • این ترانسلوکاسیون‌ها منجر به افزایش بیان ژن‌هایی مانند CCND1 (Cyclin D1) و MMSET/FGFR3 می‌شوند که تکثیر سلولی را تحریک می‌کنند.
• هایپردیپلوئیدی:
  • افزایش تعداد کروموزوم‌ها (عمدتاً 3، 5، 7، 9، 11، 15، 19 و 21) در 45 درصد از بیماران دیده می‌شود و اغلب با پیش‌آگهی بهتر همراه است.

2. ناهنجاری‌های ثانویه (Secondary Events):

• حذف بازوی کوتاه کروموزوم 17 (del(17p)):
  • از دست رفتن بخش‌های حاوی ژن TP53 که مسئول سرکوب تومور است، با پیش‌آگهی نامطلوب و مقاومت درمانی مرتبط است.
• افزایش نسخه 1q21:
  • این جهش که در 30-40 درصد بیماران دیده می‌شود، منجر به افزایش بیان ژن‌هایی می‌شود که نقش مهمی در بقای سلول دارند.
• جهش‌های RAS (NRAS/KRAS):
  • فعال‌سازی غیرطبیعی مسیر RAS/MAPK که در تکثیر و بقای سلول سرطانی نقش دارد.

روش‌های تشخیصی مولتیپل میلوما در آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ویرا

تشخیص مولتیپل میلوما نیازمند بررسی‌های بالینی، هماتولوژیک و ژنتیکی است. آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ویرا از روش‌های پیشرفته زیر برای تشخیص مولتیپل میلوما استفاده می‌کند:

1. فلورسانس هیبریداسیون درجا (FISH):

• کاربرد: شناسایی ترانسلوکاسیون‌های IgH، حذف 17p و افزایش 1q21.
• مزایا: حساسیت بالا و توانایی شناسایی ناهنجاری‌های کروموزومی حتی در سطوح پایین سلولی.

2. توالی‌یابی نسل جدید (NGS):

• کاربرد: شناسایی جهش‌های نقطه‌ای در ژن‌های TP53، RAS، BRAF و FGFR3.
• مزایا: امکان تحلیل دقیق و جامع ژنوم برای شناسایی جهش‌های نادر و مقاومت‌های درمانی.

3. میکرواری CGH (Comparative Genomic Hybridization):

• کاربرد: بررسی حذف‌ها و تکثیرهای کروموزومی در سطح ژنومی.
• مزایا: ارزیابی کلی تغییرات ساختاری DNA.

4. PCR و RT-PCR:

• کاربرد: شناسایی بیان غیرطبیعی ژن‌های مرتبط با میلوما مانند CCND1 و FGFR3.

روش‌های درمانیروش‌های درمانی و مدیریت مولتیپل میلوما

درمان مولتیپل میلوما بر اساس شدت بیماری و ویژگی‌های ژنتیکی انجام می‌شود. درمان‌های هدفمند و ترکیبی که بر اساس ناهنجاری‌های ژنتیکی خاص طراحی شده‌اند، نقش مهمی در افزایش بقای بیماران دارند.

1. داروهای هدفمند (Targeted Therapy):

• Bortezomib و Carfilzomib (مهارکننده‌های پروتئازوم):
  • این داروها مسیر تخریب پروتئین را مختل کرده و باعث مرگ سلول‌های سرطانی می‌شوند.
  • Bortezomib برای بیماران با ترانسلوکاسیون t(4;14) مؤثر است.
• Daratumumab (آنتی‌بادی مونوکلونال ضد CD38):
  • باعث فعال‌سازی سیستم ایمنی برای از بین بردن سلول‌های میلومایی می‌شود.
• Venetoclax:
  • برای بیماران با t(11;14) که بیان بالای BCL-2 دارند، تجویز می‌شود.

2. شیمی‌درمانی (Chemotherapy):

• Melphalan و Cyclophosphamide:
  • سرکوب رشد سلول‌های سرطانی از طریق آسیب به DNA.

3. پیوند سلول‌های بنیادیپیوند سلول‌های بنیادی (Stem Cell Transplantation):

• پیوند اتولوگ (Autologous):
  • سلول‌های بنیادی خود بیمار پس از شیمی‌درمانی جمع‌آوری شده و مجدداً تزریق می‌شوند.

تغییرات ژنتیکی در بیماری مولتیپل میلوما

پیشگیری و مدیریت بیماران پرخطر

• غربالگری ژنتیکی:
  • در بیماران با سابقه خانوادگی سرطان‌های خونی، انجام تست‌های ژنتیکی برای شناسایی زودهنگام خطر ضروری است.
• مشاوره ژنتیک:
  • بررسی ناهنجاری‌های ارثی و ارائه توصیه‌های پیشگیرانه.
• نظارت مستمر:
  • انجام آزمایش‌های FISH و NGS به صورت دوره‌ای برای بررسی جهش‌های جدید یا افزایش کپی‌های ژنتیکی.

نتیجه‌گیری

مولتیپل میلوما یک بیماری پیچیده با مکانیسم‌های ژنتیکی گسترده است که نیازمند تشخیص زودهنگام و مدیریت هدفمند می‌باشد. آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ویرا با بهره‌گیری از پیشرفته‌ترین فناوری‌ها و متخصصان ژنتیک، خدمات تشخیصی و درمانی جامعی را برای بیماران مبتلا به مولتیپل میلوما ارائه می‌دهد.

برای اطلاعات بیشتر یا انجام تست‌های ژنتیکی مولتیپل میلوما، با آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ویرا تماس بگیرید.