مقدمه
ژن CALR (کالرتیکولین) یکی از ژن‌های مهم در بدن است که پروتئین CALR را کد می‌کند. این پروتئین در فرآیندهای مختلف سلولی، از جمله تنظیم کلسیم و پروتئین‌ها، نقش حیاتی دارد. جهش‌های ژن CALR با برخی بیماری‌های خونی، به ویژه نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو (MPN)، مانند ترومبوسیتوز اولیه و میلوفیبروز اولیه، مرتبط هستند. این مقاله به بررسی جهش‌های ژن CALR، بیماری‌های مرتبط، روش‌های تشخیص و اقدامات پیشگیرانه در آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ویرا می‌پردازد.
ژن CALR و نقش آن در بدن
ژن CALR در کروموزوم 19 قرار دارد و پروتئین CALR را تولید می‌کند که عملکردهای مختلفی از جمله تنظیم سطح کلسیم و کنترل پاسخ‌های ایمنی سلولی دارد. این ژن به عنوان یک عامل حیاتی در تنظیم رشد و تمایز سلول‌ها شناخته می‌شود. هرگونه جهش در ژن CALR می‌تواند به تغییرات عملکردی در پروتئین کالرتیکولین منجر شود و منجر به رشد غیرطبیعی سلول‌های خونی شود.
موقعیت کروموزومی ژن CALR
بیماری‌های مرتبط با جهش ژن CALR
اصلی‌ترین بیماری‌های مرتبط با جهش در ژن CALR، دو نوع از نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو هستند:
- ترومبوسیتوز اولیه (ET): در این بیماری، بدن مقادیر غیرطبیعی پلاکت‌ها را تولید می‌کند، که می‌تواند باعث مشکلاتی مانند لخته شدن خون و خونریزی شود.
- میلوفیبروز اولیه (PMF): بیماری‌ای که با تولید بیش از حد سلول‌های خونی و فیبروز مغز استخوان مشخص می‌شود و ممکن است به نارسایی مغز استخوان منجر شود.
جهش‌های CALR حدود 20 تا 25 درصد از موارد ET و PMF را شامل می‌شوند و به عنوان یکی از علل مهم این بیماری‌ها شناخته می‌شوند.
انواع جهش‌های ژن CALR
بیشتر جهش‌های CALR که منجر به MPN می‌شوند، حذف یا درج (insertion-deletion) هستند که در بخش انتهایی ژن رخ می‌دهند. این جهش‌ها به طور عمده در اگزون 9 ژن CALR اتفاق می‌افتند. دو نوع اصلی از این جهش‌ها به نام نوع 1 و نوع 2 شناخته می‌شوند:
- جهش نوع 1: که حذف 52 جفت باز است و با میلوفیبروز اولیه ارتباط بیشتری دارد.
- جهش نوع 2: که درج 5 جفت باز است و بیشتر در بیماران مبتلا به ترومبوسیتوز اولیه دیده می‌شود.
این جهش‌ها باعث تولید نسخه‌های تغییر یافته پروتئین کالرتیکولین می‌شوند که می‌توانند منجر به رشد کنترل‌نشده سلول‌های خونی شوند.
جهش های ژن CALR
نحوه توارث جهش‌های CALR
جهش‌های ژن CALR معمولاً به صورت اکتسابی هستند و در نتیجه‌ی تغییرات ژنتیکی که در طول زندگی ایجاد می‌شود، به وجود می‌آیند. این جهش‌ها ارثی نیستند و معمولاً به دلیل عوامل محیطی یا سن بالا در برخی افراد رخ می‌دهند. در نتیجه، این جهش‌ها به نسل بعدی منتقل نمی‌شوند، اما در افرادی که این جهش‌ها را دارند، خطر بالایی برای بروز نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو وجود دارد.
علائم بیماری‌های ناشی از جهش‌های ژن CALR
بیماری‌های مرتبط با جهش‌های ژن CALR می‌توانند علائم مختلفی داشته باشند که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- خستگی و ضعف: یکی از شایع‌ترین علائم در بیماران مبتلا به MPN.
- کبودی و خونریزی غیرطبیعی: به دلیل تعداد زیاد یا عملکرد غیرطبیعی پلاکت‌ها.
- درد و احساس سنگینی در شکم: به علت بزرگ شدن طحال.
- اختلالات لخته شدن خون: که می‌تواند به شکل لخته‌های خون در عروق یا خونریزی‌های غیرطبیعی بروز کند.
- تنگی نفس و سرگیجه: به علت کمبود سلول‌های خونی سالم در بدن.
این علائم بسته به نوع نئوپلاسم میلوپرولیفراتیو و شدت بیماری متفاوت هستند.
روش‌های درمان بیماری‌های ناشی از جهش ژن CALR
درمان بیماری‌های ناشی از جهش CALR به نوع و شدت بیماری بستگی دارد. روش‌های درمانی متداول عبارتند از:
- داروهای کاهش‌دهنده پلاکت: مانند هیدروکسی‌اوره و اینترفرون، که به کاهش تعداد پلاکت‌ها کمک می‌کنند.
- داروهای مهارکننده: مهارکننده‌ای که به خصوص در بیماران مبتلا به میلوفیبروز استفاده می‌شود.
- آسپیرین: برای کاهش خطر لخته شدن خون.
- پیوند مغز استخوان: در موارد شدید و پیشرفته، به عنوان یک روش درمانی موثر برای میلوفیبروز.
- مراقبت‌های حمایتی: مانند انتقال خون در صورت نیاز.
فراوانی جهش‌های CALR
جهش‌های CALR در بین بیماران مبتلا به نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو شایع است و حدود 20 تا 25 درصد از بیماران مبتلا به ترومبوسیتوز اولیه و میلوفیبروز اولیه این جهش‌ها را دارند. این جهش‌ها در سایر اختلالات خونی کمتر دیده می‌شوند و بیشتر در بیماران بدون جهش JAK2 یافت می‌شوند.
روش‌های پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با CALR
از آنجایی که جهش‌های CALR عمدتاً به صورت اکتسابی هستند و ارثی نیستند، پیشگیری قطعی برای آن‌ها وجود ندارد. با این حال، رعایت سبک زندگی سالم و اجتناب از عوامل محیطی خطرزا می‌تواند احتمال بروز این جهش‌ها را کاهش دهد. همچنین افرادی که در سنین بالا هستند یا سابقه خانوادگی نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو دارند، باید تحت نظارت‌های پزشکی منظم قرار گیرند.
روش تشخیص ژنتیکی جهش CALR در آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ویرا
در آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ویرا، تشخیص جهش‌های ژن CALR با استفاده از روش‌های پیشرفته ژنتیکی انجام می‌شود که شامل:
- PCR: برای شناسایی جهش‌های خاص مانند حذف یا درج در اگزون 9 ژن CALR.
- توالی‌یابی نسل جدید (NGS): این روش به تشخیص جهش‌های ژنوم در سطح مولکولی کمک می‌کند و امکان شناسایی دقیق جهش‌های CALR را فراهم می‌کند.
- آزمون‌های سیتوژنتیک: برای بررسی تغییرات کروموزومی و تحلیل دقیق ژنتیکی سلول‌ها.
آزمایشگاه ویرا با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته و تکنولوژی‌های نوین، فرآیند تشخیص را با دقت بالا و در کوتاه‌ترین زمان انجام می‌دهد.
چرا آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ویرا؟
آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ویرا با تکیه بر کادر متخصص و تجهیزات پیشرفته، یکی از مراکز معتبر در تشخیص جهش‌های ژن CALR و سایر بیماری‌های ژنتیکی است. در این آزمایشگاه، علاوه بر ارائه نتایج دقیق و سریع، مشاوره ژنتیک نیز ارائه می‌شود تا بیماران و خانواده‌ها اطلاعات کاملی درباره وضعیت سلامت و درمان خود داشته باشند.
- تجهیزات مدرن و پیشرفته: آزمایشگاه ویرا از جدیدترین تجهیزات برای تشخیص و تحلیل جهش‌های ژنتیکی استفاده می‌کند.
- کادر متخصص و مجرب: تیم متخصصین ژنتیک آزمایشگاه ویرا تجربه و دانش کافی برای تحلیل و تفسیر دقیق نتایج آزمایش‌های ژنتیکی را دارند.
- مشاوره ژنتیک و پشتیبانی بیمار: پس از انجام آزمایش، مشاوره ژنتیک برای بیماران فراهم است تا بتوانند از نتایج و راهکارهای درمانی آگاه شوند.
نتیجه‌گیری
جهش‌های ژن CALR نقش مهمی در بروز نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو مانند ترومبوسیتوز اولیه و میلوفیبروز دارند. تشخیص به‌موقع این جهش‌ها از طریق آزمایش‌های ژنتیکی و بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته در آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ویرا به بیماران کمک می‌کند تا از وضعیت بیماری خود آگاه شوند و درمان‌های مناسب را دریافت کنند