مقدمه
هموفیلی A یکی از شایع‌ترین اختلالات خونریزی‌دهنده ارثی است که به دلیل نقص در ژن F8، کدکننده فاکتور انعقادی VIII (FVIII)، رخ می‌دهد. این بیماری می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و نیازمند تشخیص دقیق و مدیریت مناسب است. در این مقاله، به بررسی تخصصی جهش‌های ژنتیکی مرتبط با هموفیلی A، روش‌های تشخیصی پیشرفته در آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ویرا، و اقدامات پیشگیری و درمانی این بیماری می‌پردازیم.
هموفیلی A چیست؟
هموفیلی A نوعی بیماری ژنتیکی مرتبط با خونریزی است که به دلیل کمبود یا نقص عملکرد فاکتور انعقادی VIII ایجاد می‌شود. این بیماری باعث می‌شود فرایند لخته شدن خون به‌درستی انجام نشود و در نتیجه فرد مبتلا به خونریزی‌های طولانی‌مدت یا خودبه‌خودی دچار شود.
محل قرارگیری ژن فاکتور ۸ در کروموزوم X
توارث بیماری هموفیلی A
این بیماری به صورت وابسته به کروموزوم X مغلوب به ارث می‌رسد.
- ویژگی‌های وراثتی:
- ژن F8، مسئول تولید فاکتور VIII، بر روی کروموزوم X قرار دارد.
- مردان (XY) با یک نسخه معیوب از ژن F8 به بیماری مبتلا می‌شوند، زیرا تنها یک کروموزوم X دارند.
- زنان (XX) معمولاً ناقل هستند و به ندرت علائم بیماری را نشان می‌دهند، مگر در شرایطی مانند Lyonization یا غیرفعال‌سازی غیرتصادفی کروموزوم X.
- احتمال انتقال:
- مادر ناقل: احتمال 50% برای انتقال ژن معیوب به فرزند پسر (بیمار) یا دختر (ناقل).
- پدر بیمار: تمام دختران ناقل خواهند بود، اما پسران سالم باقی می‌مانند.
فراوانی هموفیلی A
- هموفیلی A در حدود 1 مورد در هر 5000 تولد پسر رخ می‌دهد.
- این بیماری شایع‌ترین نوع هموفیلی است و تقریباً 80-85 درصد از موارد هموفیلی را تشکیل می‌دهد.
انواع جهش‌های مرتبط با هموفیلی A
جهش‌های ژن F8 منجر به کاهش یا نقص عملکرد فاکتور VIII می‌شوند. این جهش‌ها شامل:
- معکوس‌شدگی اینترون 22 (Intron 22 Inversion):
- شایع‌ترین جهش در بیماران هموفیلی A شدید (تقریباً 45%).
- این جهش باعث اختلال در بیان فاکتور VIII می‌شود.
- معکوس‌شدگی اینترون 1 (Intron 1 Inversion):
- نادرتر، اما مرتبط با هموفیلی A شدید.
- جهش‌های نقطه‌ای:
- تغییر یک نوکلئوتید در ژن F8 که ممکن است منجر به ایجاد کدون پایان یا تغییر عملکرد پروتئین شود.
- حذف‌ها و درج‌ها:
- حذف یا اضافه شدن نوکلئوتیدها در ژن F8 که می‌تواند باعث ایجاد نقص جدی در پروتئین شود.
- جهش‌های خاموش (Silent Mutations):
- این جهش‌ها معمولاً عملکرد پروتئین را مختل نمی‌کنند، اما ممکن است روی تنظیم ژنتیکی تأثیر بگذارند.
کبودی گسترده در فرد مبتلا به هموفیلی A
علائم هموفیلی A
شدت علائم به سطح فعالیت فاکتور VIII در خون بستگی دارد:
- هموفیلی خفیف (5-40% فعالیت فاکتور):
- خونریزی‌های طولانی‌مدت پس از جراحی یا جراحت.
- هموفیلی متوسط (1-5% فعالیت فاکتور):
- خونریزی‌های خودبه‌خودی در مفاصل و عضلات.
- هموفیلی شدید (<1% فعالیت فاکتور):
- خونریزی‌های مکرر و خودبه‌خودی، به‌ویژه در مفاصل (همارتروز).
علائم عمومی:
- خونریزی طولانی‌مدت پس از بریدگی یا جراحت.
- کبودی‌های بزرگ و غیرطبیعی.
- خونریزی خودبه‌خودی در مفاصل (همارتروز)، عضلات یا اندام‌های داخلی.
- خونریزی پس از جراحی یا کشیدن دندان.
روش‌های تشخیص هموفیلی A در آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ویرا
آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ویرا از فناوری‌های پیشرفته برای تشخیص دقیق هموفیلی A استفاده می‌کند:
1. آزمایش سطح فعالیت فاکتور VIII:
- اندازه‌گیری فعالیت فاکتور VIII در خون برای تعیین شدت بیماری.
2. بررسی جهش‌های ژنتیکی (ژنوتایپینگ):
- توالی‌یابی نسل جدید (NGS):
- برای شناسایی انواع جهش‌های ژن F8، از جمله جهش‌های نقطه‌ای و حذف‌ها.
- آزمایش معکوس‌شدگی اینترون 22 و 1:
- شناسایی شایع‌ترین جهش‌ها در بیماران هموفیلی A شدید.
3. روش PCR:
- برای بررسی جهش‌های خاص در ژن F8.
4. مشاوره ژنتیک:
- تحلیل تاریخچه خانوادگی و بررسی ناقل بودن در زنان خانواده.
5. تشخیص پیش از تولد (PND):
- برای زوجین در معرض خطر، بررسی وضعیت ژنتیکی جنین از طریق آمینوسنتز یا CVS.
پیشگیری از هموفیلی A
- مشاوره ژنتیک:
- شناسایی ناقلان ژن معیوب و ارائه توصیه‌های مناسب برای برنامه‌ریزی بارداری.
- تشخیص پیش از تولد (PND):
- بررسی ژنتیکی جنین برای اطمینان از عدم وجود جهش در ژن F8.
- تشخیص پیش از لانه‌گزینی (PGD):
- استفاده از IVF و انتخاب جنین‌های سالم برای جلوگیری از انتقال بیماری.
مدیریت و درمان هموفیلی A
- درمان جایگزینی فاکتور VIII:
- تزریق فاکتور VIII برای کنترل یا پیشگیری از خونریزی.
- درمان می‌تواند به صورت پیشگیرانه یا درمان در صورت نیاز باشد.
- درمان‌های نوین:
- Emicizumab: یک آنتی‌بادی مونوکلونال که عملکرد فاکتور VIII را تقلید می‌کند.
- ژن‌درمانی: در حال حاضر در مراحل تحقیقاتی برای اصلاح ژن معیوب F8.
- درمان خونریزی‌های حاد:
- تزریق فاکتور انعقادی یا داروهای کمکی برای کنترل خونریزی.
- پشتیبانی‌های فیزیوتراپی:
- برای کاهش آسیب به مفاصل و بهبود کیفیت زندگی بیماران.
چرا آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ویرا؟
آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ویرا با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پیشرفته و تیم متخصص، خدمات زیر را ارائه می‌دهد:
- تشخیص دقیق: با استفاده از روش‌های NGS و آزمایش معکوس‌شدگی اینترون 22 و 1.
- مشاوره تخصصی: برای ناقلان و خانواده‌های در معرض خطر.
- تشخیص پیش از تولد و PGD: برای زوجین در معرض خطر بالا.
- سرعت و دقت بالا: ارائه نتایج با دقت بی‌نظیر و در کمترین زمان ممکن.
نتیجه‌گیری
هموفیلی A یک بیماری ژنتیکی جدی اما قابل مدیریت است. تشخیص زودهنگام و استفاده از خدمات پیشرفته آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ویرا می‌تواند به جلوگیری از انتقال این بیماری به نسل‌های آینده کمک کند و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد.
برای اطلاعات بیشتر یا رزرو نوبت، با آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ویرا تماس بگیرید.