ناشنوایی

ناشنوایی عارضه­ای شایع در میان تمام جمعیت ­ها بوده به نحوی که گفته می­ شود سالانه از هر 1000 نوزاد متواد شده، دو تا سه نوزاد دارای مشکل در شنوایی می­باشند. این عارضه که می­تواند افراد را از بدو تولد تا سنین بالای 75 سال درگیر ­نماید، عمدتاً بر اساس متوسط میزان نشنیدن اصوات از خفیف تا بسیار شدید تقسیم بندی می­ گردد.

انواع ناشنوایی:

• ناشنوایی خفیف; متوسط میزان نشنیدن اصوات در این حالت از 16 تا 25 دسیبل است.
• ناشنوایی ملایم; متوسط میزان نشنیدن اصوات در این حالت از 26 تا 40 دسیبل است.
• ناشنوایی متوسط; متوسط میزان نشنیدن اصوات در این حالت از 41 تا 55 دسیبل است.
• ناشنوایی کمی شدید; متوسط میزان نشنیدن اصوات در این حالت از 56 تا 70 دسیبل است.
• ناشنوایی شدید; متوسط میزان نشنیدن اصوات در این حالت از 71 تا 90 دسیبل است.
• ناشنوایی بسیار شدید; متوسط میزان نشنیدن اصوات در این حالت از 91 دسیبل به بالا است.

مطالب دیگر را بخوانید: تغذیه در بیماران فنیل کتونوری

عوامل دخیل در بروز ناشنوایی:

• علل ژنتیکی; بیش از 60 درصد از ناشنوایی­ها به علت نقایص ژنتیکی ایجاد می­گردند.
• علل غیر ژنتیکی;
• افزایش سن. در انسان­ به تدریج با افزایش سن توانایی شنیدن صداها با فرکانس بالا کاهش می­یابد.
• قرار گیری در معرض آلودگی­های صوتی
• عفونت­های مادرزادی، به ویژه آلودگی مادرزادی بهCytomegalovirus (CMV).
• ابتلا به بیماری­هایی نظیر MS، مننژیت، سفلیس و عفونت­های باکتریایی.
• استفاده از داروهای اتوتوکسیک نظیر آمینوگلیکوزیدها و سیکلوفسفامید.
• مصرف الکل در دوران بارداری. مصرف الکل توسط مادران باردار می­تواند سبب آسیب شنوایی در جنین گردد.
• آسیب­های فیزیکی

ناشنوایی­های دارای علل ژنتیکی به دو دسته ناشنوایی­های سندرمیک و  ناشنوایی­های غیر سندرمیک تقسیم بندی می­­گردند.

ناشنوایی­های سندرمیک:

 این دسته از ناشنوایی­ها حدود 30 درصد از ناشنوایی­های دارای علل ژنتیکی را تشکیل می­دهند و علاوه بر فنوتیپ ناشنوایی دارای علائم و نشانه­های دیگری در سایر ارگان­های بدن می­باشند. از این  جمله می­توان به سندرم Pendred، سندرم Usher، سندرم Waardenburg و سندرم Branchiootorenal اشاره نمود.

ناشنوایی­های غیر سندرمیک:

این دسته از ناشنوایی­ها حدود 70 درصد از ناشنوایی­های دارای علل ژنتیکی را تشکیل می­دهند و خود به سه زیر گروه تقسیم بندی می­گردند:

• ناشنوایی Sensorineural؛ با آسیب به گوش داخلی
• ناشنوایی Conductive؛ با آسیب به گوش میانی
• ناشنوایی Mixed؛ با آسیب به گوش میانی و داخلی

مطالب دیگر را بخوانید: دیستروفی میوتونی

• ناشنوایی­های دارای علل ژنتیکی طیفی از توارث­های اتوزومال غالب و مغلوب، توارث وابسته به ایکس و توارث میتوکندریایی را بروز می­دهند.
• در ناشنوایی­های غیر سندرمیک، بیش از 80 درصد از موارد دارای توارث اتوزومال مغلوب می­باشند. 15 درصد الگوی توارثی اتوزومال غالب را بروز می­دهند و دو الگوی توارثی وابسته به ایکس و میتوکندریایی هر کدام دارای سهمی در حدود یک درصد می­باشند.

ناشنوایی یک بیماری به شدت هتروژن می­باشد، به گونه­ای که در حالت غیرسندرمیک این بیماری با بیش از 100 ژن دارای همبستگی بوده و درحالت سندرمیک نیز با بیش از 400 سندرم ژنتیکی مرتبط می­باشد که هر یک از این سندرم­ها ممکن است با یک یا چندین ژن پیوستگی داشته باشند.

ناشنوایی­ های غیر سندرمیک

• ناشنوایی­های غیرسندرمیک با الگوی توارث اتوزومال مغلوب در50 درصد از موارد در یکی از دو ژن GJB2 و GJB6 که در لوکوس DFNB1 واقع شده­اند دارای جهش می­باشند. این جهش­ها عمدتاً در ژن GJB2 واقع شده­اند، به گونه­ای که تاکنون بیش از 150 تغییر بیماری­زا در این ژن شناسایی شده است. در میان این تغییرات، سه جهش 35delG، 167delT و235delC شایع­ترین موتاسیون­های شناخته شده در ژن GJB2 می­باشند. همچنین در ناشنوایی­های غیرسندرمیک که موتاسیون در لوکوس DFNB1 واقع شده است، ممکن است یک جهش در ژن GJB2 در یک آلل و یک حذف در ژن GJB6 در آلل دیگر باشد و یا آن­که حذف در دو آلل مربوط به ژن GJB6 ایجاد گردد.
• ناشنوایی­های غیرسندرمیک با الگوی توارث اتوزومال غالب می­توانند به واسطه جهش­های غالب در ژن GJB2 ایجاد شوند ولی این موضوع متداول نیست.

 

• ناشنوایی­های غیرسندرمیک با الگوی توارث میتوکندریایی که در طیف متوسط تا شدید دسته بندی می­شوند، با موتاسیون­ها در دو ژن MT-RNR1 و MT-TS1 همبستگی دارند.

چندین ژن و لوکوس مستعد کننده دیگر نیز مانند KCNQ4، GRHL2، MYO15A، CDH23،PCDH15  و… برای ناشنوایی غیرسندرمیک شناسایی شده است ولی با این حال در درصد قابل ملاحظه­ای از بیماران هنوز علت ژنتیکی بیماری نامشخص می­باشد.

ناشنوایی ­های سندرمیک

برای هریک از سندرم­هایی که در آن­ها ناشنوایی مشاهده می­شود یک یا چندین ژن شناسایی شده است. از این جمله می­توان به موارد زیر اشاره نمود:

• شناسایی ژن SLC26A4 برای سندرم Pendred­
• شناسایی ژن PAX3 برای سندرم Waardenburg نوع یک
• شناسایی ژن­های MITF و SOX10 برای سندرم Waardenburg نوع دو
• شناسایی ژن­های MYO7A   و USH2A  به ترتیب برای سندرم Usher نوع یک و نوع دو
• شناسایی ژن EYA1 برای سندرم Branchiootorenal نوع یک

تشخیص انواع ناشنوایی و دلایل ژنتیکی بروز آن از جهات زیر دارای اهمیت می­باشد:

• تعیین نوع آسیب وارد شده به سیستم شنوایی

 

• تعیین ثابت ویا پیش­رونده بودن بیماری

 

• اتخاذ روش­های درمانی مناسب اعم از استفاده از سمعک، کاشت حلزون شنوایی و … بر اساس نوع تغییر ژنتیکی و آسیب وارد شده. بهترین نمونه در این زمینه افرادی هستند که در ژن GJB2 دارای جهش می­باشند. این افراد دارای ناشنوایی از نوع Sensorineural بوده و معمولاً  فنوتیپ ناشنوایی را در بدو تولد به صورت دو طرفه و  غیر پیشرونده بروز می­دهند. کاشت حلزون شنوایی برای این دسته از بیماران یکی از بهترین روش­های درمانی بوده و این افراد معمولاً بهترین پاسخ را به درمان با کاشت حلزون شنوایی نشان می­دهند.

 

• استفاده از خدمات مشاوره ژنتیک به همراه به کارگیری تست­های تشخیصی در مراحل پیش از بارداری و همچنین حین بارداری در خانواده­هایی که دارای فرزند ناشنوا بوده و یا یک یا هر دو والد ناشنوا هستند، می­تواند از انتقال بیماری جلوگیری نموده و موجب تولد فرزندانی سالم و شنوا گردد.

مطالب دیگر را بخوانید: تعیین جنسیت جنین

دستورالعمل American College of Medical Genetics (ACMG)  در مواجه با بیماران مبتلا به ناشنوایی    

• مراجعه افراد با مشکلات شنوایی به متخصصین مربوطه. چناچه بررسی­های اولیه نشان دهد که علت بیماری فرد می­تواند به دلیل وجود نقایص ژنتیکی باشد، بایستی فرد به مشاور ژنتیک ارجاع یابد.
• مراجعه به مشاور ژنتیک. مشاور ژنتیک با بررسی تست­های شنوایی، علائم بروز یافته در فرد و همچنین بررسی سابقه بیماری در فرد بیمار و خانواده او به تعیین سندرمیک و یا غیر سندرمیک بودن ناشنوایی بیمار می­پردازد.
• تشخیص سندرمیک بودن ناشنوایی. در این صورت باید ژن(های) سندرم مورد نظر در فرد بیمار مورد بررسی قرار گیرد.
• تشخیص غیر سندرمیک بودن ناشنوایی. در این صورت ابتدا باید دو ژن GJB2 و GJB6 در فرد بیمار مورد بررسی قرار گیرد.
  بررسی ژن GJB2 به واسطه انجام واکنش PCR و به دنبال آن توالی یابی این ژن انجام می­گیرد. بررسی ژن GJB6 نیز به دلیل وجود
  حذف­های شایع در این ژن به کمک تکنیک GAP-PCR صورت می­گیرد.

از آن جایی که جهش­های ژن GJB2 تنها عامل حدود 18 درصد از موارد ناشنوایی در جمعیت ایرانی می­باشند و همچنین جهش در ژن GJB6 نیز به ندرت در جمعیت ایرانی مشاهده می­گردد، از این رو در صورت عدم شناسایی جهش در این دو ژن باید از طریق روش Next-Generation Sequencing (NGS) به  بررسی سایر ژن­های دخیل در ناشنوایی پرداخت.

برای این کار می­توان از طریق انجام   Targeted Exome Sequencing  و استفاده از پنل­هایی که در آن­ها صرفاً ژن­های شناخته شده دخیل در ناشنوایی مورد بررسی قرار می­گیرند و یا همچنین به واسطه انجام Whole Exome Sequencing  و بررسی تمامی ژن­های فرد بیمار، به تعیین علت ژنتیکی بیماری پرداخت.